Odkrywając terpeny: sekrety i znaczenie dla naszego zdrowia

Terpeny – to zapachowe związki chemiczne, które nadają roślinom charakterystyczny aromat. Jednak te substancje mogą mieć znacznie więcej do zaoferowania niż tylko przyjemny zapach. W rzeczywistości, terpeny są od wielu lat badane pod kątem ich potencjalnych korzyści zdrowotnych.

Czym są terpeny?

Uwielbiasz zapach kwiatów, roztartych na dłoni liści, świeżo ściętej trawy czy powieszonej nad łóżkiem gałązki lawendy? Każda z tych roślin wydziela zupełnie inny aromat. Odpowiedzialne za to są właśnie terpeny.  

To grupa organicznych związków chemicznych występujących w roślinach, które są odpowiedzialne za nadawanie im charakterystycznych aromatów i zapachów. Chemicznie są to węglowodory pochodzące z izoprenu, jednostki strukturalnej zbudowanej z pięciu atomów węgla[1]. Terpeny są obecne w różnych częściach roślin, takich jak kwiaty, liście, korzenie i owoce, oraz pełnią różnorodne funkcje, takie jak odstraszanie owadów, przyciąganie zapylaczy, czy zapewnienie ochrony przed chorobami. Istnieje ogromna różnorodność terpenów (mówi się o 20 000), co oznacza, że mogą one występować w różnych kombinacjach i stężeniach, nadając roślinom ich unikalne aromaty i właściwości.

Czy terpeny to to samo co olejki eteryczne?

Nie do końca. Olejki eteryczne to lotne i skoncentrowane ciecze pozyskiwane z różnych części roślin. Natomiast terpeny i terpenoidy są głównymi bioaktywnymi związkami, wchodzącymi w skład tychże olejków[2] I to między innymi one odpowiadają za dobroczynne działanie olejków. A to oddziaływanie ma bardzo szerokie spektrum: przeciwzapalne, przeciwutleniające, bakteriobójcze, łagodzące stresy i wiele innych. Z tego powodu terpeny stanowią integralną część aromaterapii (wpis na ten temat możesz przeczytać na naszym blogu TUTAJ). 

Różnorodność zapachów i działania

Związki te dzielimy na terpeny i terpenoidy. Pierwsza grupa to proste węglowodory, natomiast terpenoidy powstają w wyniku ich modyfikacji i dodania cząsteczek tlenu, np. w procesie suszenia bądź ekstrakcji.

Wyróżniamy kilka rodzajów terpenów:

• Monoterpeny: najprostsze terpeny, składające się z dwóch jednostek izoprenowych. Występują one głównie w olejkach eterycznych mięty, lawendy, eukaliptusa czy cytryny.
• Seskwiterpeny: składają się z trzech jednostek izoprenowych, występują m.in. w imbirze, kurkumie, goździkach i paczuli.
• Diterpeny: mają dwa podwójne wiązania izoprenowe. Znajdziemy je m. in.  i w mięcie pieprzowej, miłorzębie japońskim i konopiach.
• Triterpeny: to terpeny zbudowane aż z sześciu jednostek izoprenowych. Występują m.in. w korze brzozy, żeń-szeniu i oliwkach.

Najpopularniejsze terpeny i ich działanie

Badania przeprowadzone w ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat potwierdzają, że terpeny działają na nas podobnie, jak na rośliny: przeciwzapalnie, antyoksydacyjnie, a nawet neuroprotekcyjnie.[3]

Najczęściej wymieniane związki z tej grupy to:

• Limonen: charakterystyczny dla cytrusów, nadaje im świeży, cytrynowy zapach.

Działanie: immunostymulujące, przeciwbakteryjne, zmniejszające stany lękowe.

• Pinen: to on odpowiada za charakterystyczny, żywiczny zapach, jaki czujesz w lesie! Wydzielają go zwłaszcza sosny i dęby.

Działanie: antyseptyczne, przeciwzapalne.

• Mircen: spotykany w konopiach, mango oraz w wielu innych roślinach, nadaje aromatyczny, ziemisty zapach.

Działanie: przeciwzapalne, przeciwbólowe

• Linalol: to dzięki niemu lawenda pachnie tak nieziemsko! Zajdziesz go także w melisie i kwiatach jaśminu, charakteryzuje się słodkim, kwiatowym aromatem.

Działanie: przeciwbólowe, uspokajające i wyciszające

Bogactwo terpenów w konopiach

Czy wiesz, że najwięcej dobroczynnie działających terpenów zawierają konopie?

W konopiach znajdziemy ponad 100 (niektóre źródła podają ich nawet 200) różnych terpenów i terpenoidów[4], najważniejsze z nich to:

• pinen,
• mircen,
• limonen,
• linalol,
• ocymen,
• terpinolen,
• kariofilen,
• humulen.

Ale to niejedyne, istotne związki znajdujące się w konopiach. Rośliny te, oprócz terpenów zawierają także cenne kannabinoidy i flawonoidy. Gdy związki te wchodzą ze sobą w interakcje, otrzymujemy tzw. efekt tzw. świty – czyli jeszcze silniejszego, dobroczynnego odziaływania wszystkich związków na organizm ludzki. A oddziaływanie to jest wszechstronne: od przeciwzapalnego po przeciwbólowe, uspokajające, łagodzące wiele dolegliwości, a nawet udokumentowane działanie terapeutyczne jako wspomaganie leczenia poważnych schorzeń[5].

Podsumowanie

Terpeny to kolejne bogactwo, które oferuje nam natura. Nic więc dziwnego, że badacze próbują uzyskać jak najwięcej informacji na temat roślinnego genomu konopi i właściwości terpenów.[6]

Obecnie trwają intensywne prace nad jeszcze większym wykorzystaniem terpenów w leczeniu i terapii wielu chorób. M. in. na Uniwersytecie Arizona prowadzone są zaawansowane badania nad zastosowaniem terpenów w terapii leczenia bólu[7].

Bez wątpienia dotychczasowe wyniki potwierdzają, że konopie i zawarte w nich terpeny, kannabinoidy i flawonoidy w sposób szczególny i wielopłaszczyznowy wspierają zdrowie fizyczne i psychiczne człowieka. Dlatego od wieków uznawane są za jedną z najzdrowszych i najcenniejszych darów ze świata roślin.

[1] https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2590157522000153

[2] https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S2590157522000153

[3] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5402865/

[4] https://www.acta.media.pl/czym-sa-terpeny-terpenoidy#footnote_0_450

[5] https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC7409346/

[6] https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0168945219301190

[7] https://healthsciences.arizona.edu/news/blog/terpenes-cannabis-explained